By Ölü Deniz Parşömenleri, 1947-1956 yılları arasında Kumran Mağaraları (Ölü Deniz yakınında) ve çevresinde keşfedilen, MÖ 3. yüzyıl ile MS 1. yüzyıl arasına tarihlenen yaklaşık 900 el yazması koleksiyonudur. Bu metinler, İbranice, Aramice ve Yunanca yazılmıştır ve içerikleri dini, tarihi ve kültürel açıdan büyük önem taşır. Parşömenler, deri veya papirüs üzerine mürekkeple yazılmıştır ve Eski Ahit’in (Tevrat) en eski kopyalarını, apokrif metinleri (resmi kutsal metinler dışındaki yazılar), mezhep kurallarını ve şiirleri içerir. En ünlüleri arasında Yeşaya Tomarı bulunur; bu tomarda, günümüz İbranice İncil’iyle neredeyse birebir örtüşen bir metin yer alır. Bu keşif, Yahudilik ve Hıristiyanlığın kökenlerine dair kritik bilgiler sunar.
Ölü Deniz Parşömenleri Kimlerindir?
Parşömenlerin Esseni Tarikatı üyeleri tarafından yazıldığı veya korunduğu düşünülmektedir. Esseniler, MÖ 2. yüzyılda Roma ve Helenistik kültürün etkisine karşı çıkan, inzivaya çekilmiş bir Yahudi mezhebiydi. Kumran bölgesinde yaşadıkları ve kendi dini kurallarını oluşturdukları bilinir. Parşömenlerdeki Topluluk Kuralı (Community Rule) ve Savaş Tomarı (War Scroll) gibi metinler, bu grubun vaftiz, ortak mülkiyet ve Mesih beklentisi gibi inançlarını yansıtır. Ancak bazı akademisyenler, metinlerin farklı Yahudi gruplarından derlenmiş olabileceğini de savunur.
Ölü Deniz Parşömenleri Nerede Sergileniyor?
Parşömenlerin büyük bölümü İsrail Müzesi’nde (Kudüs) sergilenmektedir. Müzenin Kitap Tapınağı (Shrine of the Book) adlı özel bölümünde, Yeşaya Tomarı gibi önemli parçalar iklim kontrollü vitrinlerde korunur. Bazı parçalar ise Amman’daki Ürdün Müzesi ve Fransa Ulusal Kütüphanesi’nde bulunur. 2010’dan beri parşömenlerin yüksek çözünürlüklü dijital versiyonları, Google ve İsrail Müzesi işbirliğiyle çevrimiçi olarak erişime açılmıştır. Bu dijital arşiv, metinlerin küresel çapta incelenmesini sağlamıştır.
Ölü Deniz Parşömenleri’nin Değeri Nedir?
Parşömenlerin değeri hem maddi hem de tarihsel-manevi açıdan ölçülemez. Maddi değer olarak, tek bir parşömenin milyonlarca dolar değerinde olduğu tahmin edilir. Ancak asıl önemleri, İncil metinlerinin doğruluğunu kanıtlamaları, Yahudi-Hıristiyan geleneğinin kökenlerini aydınlatmaları ve antik Ortadoğu tarihine ışık tutmalarıdır. Örneğin, Yeşaya Tomarı, Eski Ahit’in bugüne kadar bozulmadan ulaştığını gösterir. Ayrıca, Hıristiyanlık öncesi dönemdeki Mesih beklentisi ve vaftiz uygulamaları, İsa’nın öğretileriyle paralellikler taşır.
Ölü Deniz Parşömenleri Dünya Mirası Mı?
Parşömenler, UNESCO Dünya Belleği Listesi’ne 2017’de dahil edilmiştir. Bu liste, insanlık tarihi için önemli yazılı ve görsel eserleri korumayı amaçlar. Ancak fiziksel olarak Kumran Kalıntıları (keşfedildikleri bölge) henüz UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde değildir. Buna rağmen, parşömenlerin küresel kültürel miras açısından önemi tartışılmaz.
Ölü Deniz Parşömenleri Günümüze Nasıl Gelmiştir?
Parşömenler, Ölü Deniz’in kuru iklimi ve mağaraların izole ortamı sayesinde 2.000 yıl boyunca korunmuştur. 1947’de Bedevi çoban Muhammed ed-Dib tarafından tesadüfen keşfedildiler. Bir mağarada saklanan keçilerini ararken, içi el yazmaları dolu çömlekler buldular. Sonraki 10 yılda 11 mağaradan 900’e yakın parşömen çıkarıldı. Metinler, arkeologlar ve dilbilimciler tarafından titizlikle restore edildi. Günümüzde, infrared görüntüleme ve karbon-14 testleri gibi teknolojilerle analiz edilmeye devam ediyorlar.
Ölü Deniz Parşömenleri Nasıl Yapılmıştır?
Parşömenler, deri (çoğunlukla keçi veya koyun) ve papirüs üzerine yazılmıştır. Deri parşömenler, hayvan postlarının kireçte bekletilip tıraşlanmasıyla elde edilirdi. Mürekkep, kurum, su ve reçine karışımından yapılırdı. Yazılar, kamış kalemler veya tüy kalemler kullanılarak yazılırdı. Metinlerin çoğu dikey sütunlar halinde düzenlenmiştir. İlginç bir detay, bazı parşömenlerin palimpsest (üstü kazınarak yeniden yazılmış) olmasıdır.
Ölü Deniz Parşömenleri Kaç Yıllık?
Parşömenler, MÖ 3. yüzyıl ile MS 1. yüzyıl arasında tarihlenir. En eski metinler, Daniel Kitabı gibi Eski Ahit metinlerinin erken kopyalarıdır. En yeni metinler ise MS 68 yılına, Roma İmparatorluğu’nun Kumran’ı yıktığı döneme aittir. Karbon-14 testleri ve paleografi (yazı stil analizi) bu tarihleri doğrulamıştır.
Ölü Deniz Parşömenleri Ne Zaman Keşfedildi?
İlk keşif 1947 yılında, Muhammed ed-Dib adlı Bedevi çoban tarafından yapıldı. Ed-Dib, kaybolan keçisini ararken Kumran Mağarası 1’e girdi ve içinde çömlekler buldu. Çömleklerdeki parşömenleri yerel bir antikacıya sattı. 1949’da Arkeolog Roland de Vaux liderliğindeki ekip, bölgede sistematik kazılar başlattı ve 1956’ya kadar 11 mağaradan yüzlerce parşömen çıkarıldı.
