By Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları
AHLAT’IN COĞRAFİ VE TARİHİ KONUMU
Doğu Anadolu Bölgesi’nin kuzeydoğusunda, Van Gölü’nün batı kıyısında yer alan Ahlat, Bitlis iline bağlı tarihî bir ilçedir. Coğrafi olarak stratejik bir noktada bulunan Ahlat, tarih boyunca birçok medeniyetin geçiş güzergâhında yer almıştır. Bu konumu, hem askeri hem ticari hem de kültürel açıdan bölgeyi cazip hâle getirmiştir. Urartular’dan başlayarak Persler, Romalılar, Bizanslılar, Araplar, Selçuklular ve Osmanlılar gibi birçok büyük uygarlığın etkisinde kalan Ahlat, bugün bu kadim izleri üzerinde taşımaktadır.
Özellikle Orta Çağ’da Ahlat, bir bilim ve sanat merkezi olarak öne çıkmıştır. 12. ve 13. yüzyıllarda Anadolu Selçuklu Devleti’nin doğu sınırında yer alması, bölgeye kültürel ve mimari anlamda zenginlik katmıştır. Bu zenginliğin en görkemli izleri ise Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları olarak günümüze ulaşmıştır.
ESKİ YERLEŞİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Ahlat’ın yerleşim tarihi M.Ö. 9. yüzyıla kadar uzanır. Urartu kalıntılarına rastlanan bölge, Orta Çağ boyunca yoğun bir yerleşim alanı olmuş, özellikle İslamiyet’in bölgede yayılmasıyla birlikte cami, kümbet, medrese ve mezarlık gibi yapılar inşa edilmiştir. Ahlat, bu dönemde bir ilim merkezi haline gelmiş, özellikle astronomi, tıp ve edebiyat alanında önemli isimler yetiştirmiştir. Şehir planlaması açısından bakıldığında, Ahlat Eski Yerleşimi yerleşimlerin organik olarak geliştiği, taş mimarinin hâkim olduğu bir yapıya sahiptir.
Kuzey Mezopotamya kültürleriyle Anadolu’nun iç bölgeleri arasında köprü konumunda olan Ahlat, farklı mimarî anlayışların birleştiği eşsiz bir sentez üretmiştir. Bu sentez, özellikle mezar taşlarında ve anıt mezarlarında kendini güçlü şekilde gösterir.
Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları
MEZAR TAŞLARINDAKİ SANATSAL YAPI
Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları, taş işçiliğinin Anadolu’daki en görkemli örneklerinden biridir. Bu taşlar sadece bir mezar taşı değil, aynı zamanda bir kimlik belgesidir. Üzerlerindeki yazılar, motifler ve semboller, dönemin kültürel, dini ve sosyal yapısını yansıtır. Selçuklu sanatının tüm incelikleri bu taşlara işlenmiştir: geometrik desenler, bitkisel süslemeler, kufi ve nesih hat sanatı, kitabeler ve aile arması gibi detaylar mezar taşlarında hayat bulur.
Bu taşlar genellikle volkanik tüf taşından yapılmış olup, işlenmeye uygun yapıları sayesinde detaylı bezemeler kolaylıkla uygulanabilmiştir. Her biri birkaç metre yüksekliğe ulaşabilen bu taşlar, anıtsal bir nitelik taşır. Büyük çoğunluğu dikdörtgen formda olan mezar taşları, hem estetik hem de sembolik değerler taşır. Bu taşlarda yer alan süslemeler yalnızca bir estetik anlayış değil, aynı zamanda inanç ve kimlik aktarımının da aracıdır.
AHLAT’TAKİ MEZARLIK ALANLARI VE KÜMBETLER
Ahlat’ta bulunan en büyük mezarlıklar; Harabeşehir, Tahtı Suleyman, Kırklar ve Kale mezarlıklarıdır. Bu alanlar, zamanla halk arasında kutsiyet atfedilen yerler hâline gelmiş, türbeler ve ziyaret alanları oluşturulmuştur. Mezarlıkların içerisinde yer alan kümbetler (anıt mezarlar), dönemin ileri gelen şahsiyetlerine ait yapılardır. Bu kümbetlerin mimarisi, hem iç hem dış mekan düzenlemeleri açısından dikkat çekicidir. Silindirik gövdeli ve konik çatılı bu yapılar, Anadolu’da yaygın olan “Türk üçgeni” mimarisinin Ahlat’taki özgün yorumlarını sunar.
Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları, bu kümbetlerle birlikte değerlendirildiğinde yalnızca mezar değil, aynı zamanda birer tarihî belgedir. Bu yapılar, Selçuklu mimarisinin geleneksel plan anlayışını taşımanın yanı sıra yöresel yorumlarla şekillendirilmiştir.
MEZAR TAŞLARININ YAZILARI VE SEMBOLLERİ
Ahlat mezar taşları üzerindeki yazılar çoğunlukla Arap harfleriyle yazılmış olup, dini ifadeler, merhumun adı, doğum ve ölüm tarihi ile dua metinlerini içerir. Kimi taşlarda ise meslek bilgileri, unvanlar ve hayır duaları yer alır. Bu yazılar yalnızca kişisel bilgiler değil, aynı zamanda sosyal sınıfları da yansıtır. Askerî liderler, din adamları ve tüccarların mezar taşları genellikle daha süslü ve büyük olurken; halktan kişilerin mezar taşları daha sade bir formdadır.
Bazı taşlarda bulunan güneş motifi, sonsuz yaşamı; aslan figürü ise güç ve liderliği simgeler. Hayvan figürlerinin yer aldığı taşlar, dönemin hayvan sembolizmini ve inanışlarını anlamak açısından oldukça kıymetlidir. Yine bitkisel motifler, özellikle hayat ağacı formunda karşımıza çıkar ve öte dünya inancının bir yansıması olarak değerlendirilir.
Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları
ARKEOLOJİK KAZILAR VE KORUMA ÇALIŞMALARI
Ahlat’ta ilk sistemli arkeolojik kazılar 20. yüzyılın ortalarında başlamıştır. 1960’lı yıllarda başlatılan çalışmalarla bölgedeki mezar taşlarının belgelenmesi, haritalandırılması ve koruma altına alınması amaçlanmıştır. Bu süreçte yüzlerce taş restore edilerek yerinde koruma altına alınmıştır. 2000’li yıllarla birlikte bu çalışmalar daha da hız kazanmış ve bilimsel yayınlarla desteklenmiştir.
Bugün Ahlat’taki en büyük sorunlardan biri, bu değerli taşların doğal koşullar ve insan etkisiyle tahrip olmasıdır. Özellikle iklim koşulları, rüzgar ve yağış gibi etmenler, taşların üzerindeki detayların zamanla silinmesine yol açmaktadır. Bu nedenle Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları üzerine yapılan çalışmalar yalnızca keşif değil, aynı zamanda koruma ve yaşatma ekseninde ele alınmalıdır.
TÜRK-İSLAM KÜLTÜRÜNDE AHLAT’IN ROLÜ
Selçuklular ve onlardan sonra gelen Beylikler Dönemi boyunca Ahlat, doğunun önemli bir bilim, sanat ve düşünce merkezi hâline gelmiştir. Bu durum hem bölge halkının entelektüel birikimine hem de mimarî anlayışına doğrudan yansımıştır. Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları, bu kültürel birikimin en somut ve estetik ürünüdür. Aynı zamanda İslam inancı ve Türk kültürünün taş üstüne yazılmış ortak belleğidir.
Mezar taşlarındaki Arapça dua metinleri, dönemin dinî değerlerini ortaya koyarken; aynı zamanda taşlardaki Türkçe ve Farsça isimler, çokdilli bir kültürel ortamın varlığını gösterir. Bu, Ahlat’ın yalnızca bir coğrafî geçiş noktası değil; aynı zamanda kültürel ve inanç temelli bir buluşma noktası olduğunu da kanıtlar. Böylesi bir kültürel çeşitlilik, Ahlat’ı Anadolu’nun diğer mezarlık alanlarından ayırır.
MEZAR TAŞLARININ ESTETİĞİ VE MODERN YORUMLAR
Mezar taşlarına birer sanat eseri gözüyle bakmak, Ahlat’taki taş işçiliğini anlamak için en doğru yaklaşımdır. Sanat tarihçileri bu taşları incelerken, onları sadece belge olarak değil; aynı zamanda sanatsal üretim nesneleri olarak da değerlendirir. Özellikle süsleme sanatında yer alan motiflerin simetrisi, geometrik hassasiyet ve yüzey işlemedeki ustalık bu görüşü destekler.
Modern dönemde pek çok mimar ve sanatçı bu taşlardan esinlenmiştir. Özellikle Selçuklu ve Ahlat taş işçiliğinin bugünkü mimariye yansımaları; anıtsal kapılar, çeşmeler ve mezar taşlarının yeniden yorumlanmasında kendini göstermektedir. Ayrıca bu taşlar, hat sanatı ve geleneksel motiflerin günümüz grafik tasarımına da ilham vermektedir.
ZİYARET VE KÜLTÜREL TURİZM POTANSİYELİ
Bugün Ahlat, özellikle tarih ve kültür meraklıları için önemli bir ziyaret noktasıdır. Her yıl düzenlenen etkinlikler, sempozyumlar ve anma programları bölgenin bilinirliğini artırmaktadır. Ancak bu potansiyelin tam anlamıyla değerlendirilmesi için daha planlı ve sürdürülebilir adımlar atılmalıdır. Restorasyon çalışmalarıyla birlikte, mezar taşlarının bulunduğu alanların ziyaretçiye açık, korunaklı ve anlatımlı birer açık hava müzesine dönüştürülmesi gereklidir.
Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları, bu anlamda yalnızca geçmişe açılan bir pencere değil; geleceğe taşınacak bir miras olarak da görülmelidir. UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde yer alan bu alanın kalıcı listeye alınması, hem ulusal hem uluslararası düzeyde kültürel tanıtım açısından büyük bir adım olacaktır.
AHLAT’IN MİMARİ DİLİ VE DİĞER ÖRNEKLERLE KARŞILAŞTIRMA
Ahlat’taki mezar taşları, yalnızca Anadolu’daki değil; Türk-İslam coğrafyasındaki diğer mezarlık yapılarıyla da karşılaştırıldığında benzersizdir. İran’da, Türkmenistan’da ya da Orta Asya’nın farklı bölgelerinde yer alan mezar taşlarında benzer estetik yaklaşımlar görülse de, Ahlat’taki taşların boyutları, incelikli detayları ve süsleme çeşitliliği çok daha dikkat çekicidir.
Özellikle Orta Asya’da görülen balbal kültürü ile Ahlat taşları arasında bazı sembolik bağlar kurulabilir. Her iki kültürde de taş, ölüm sonrası hayatı temsil eden bir araçtır. Ancak Ahlat’taki taşların taşıdığı bilgi yoğunluğu, kitabe geleneği ve sanatsal işçilik düzeyi onları ayrıcalıklı kılar.
YEREL HALK VE TAŞLARLA KURULAN BAĞ
Ahlat halkı için bu taşlar sadece tarihî kalıntılar değildir. Bölgedeki pek çok insan, bu taşlara büyük saygı gösterir; onları ziyaret eder, dua eder ve adeta canlıymış gibi görür. Halk inançlarında bu taşların “dile geldiği”, “koruyucu” nitelikler taşıdığı ve “zamanı anlatan” birer tanık olduğu düşünülür.
Kimi yaşlıların anlattığına göre, mezar taşları geceleri fısıldaşırmış; atalarının sesleri rüzgârla birlikte taşların arasından geçip gelenlere mesaj verir, ibret almayı öğretirmiş. Bu anlatılar, taşların yalnızca estetik ya da tarihî değil; aynı zamanda manevi bir boyuta da sahip olduğunu ortaya koyar.
AHLAT’TA GELECEĞE DÖNÜK YAKLAŞIMLAR
Bugün Ahlat’ın ve özellikle Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları’nın korunması, sadece fiziksel yapının değil, bu yapıya yüklenen anlamların da yaşatılmasıyla mümkündür. Sadece restorasyon değil; eğitim, bilinçlendirme ve toplumun tüm kesimlerinin katıldığı kültürel projelerle bu miras sürdürülebilir kılınabilir.
Örneğin, yerel okullarda mezar taşı okuma atölyeleri düzenlenmesi, genç kuşakların bu kültürel mirasla erken yaşta tanışmasını sağlar. Aynı şekilde üniversiteler, Ahlat üzerine bölgesel çalışmaları teşvik ederek hem akademik üretimi hem de bölgeyle bağ kurmayı güçlendirebilir.
Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları
SONSÖZ NİTELİĞİNDE: TAŞIN HAFIZASI
Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları, taşın hafızasını konuşan, yazının sessizliğe dönüştüğü, zamanın izini şekillerle ve satırlarla kazıyan bir dünya sunar. Her bir taş, geçmişin bir şahidi, bir ölümsüzlük anıtı ve aynı zamanda bugüne kalan güçlü bir mirastır. Rüzgarın uğultusuyla şekillenen bu taşlar, hem yaşamın geçiciliğini hem de hatıranın kalıcılığını hatırlatır bizlere.
Bin yıllık bu sessizlik, aslında konuşmakta ve dinlemeyi bilenlere çok şey anlatmaktadır. Yeter ki taşın yüzüne yakından bakalım; yazıları okuyalım, şekilleri çözelim, gölgelerin altındaki hikâyeleri duymaya niyet edelim.
AHLAT VE MİLLÎ KİMLİĞİN ŞEKİLLENMESİNDEKİ YERİ
Ahlat, yalnızca taş işçiliğiyle değil, tarihî kimliğiyle de Türkiye Cumhuriyeti’nin kültürel hafızasında özel bir yere sahiptir. Bu bölge, Anadolu’nun Türkleşme sürecinin en erken duraklarından biri olarak kabul edilir. Malazgirt Meydan Muharebesi’ne giden yolda Selçuklu ordusunun uğrak noktalarından biri olan Ahlat, 1071 sonrası Anadolu’daki Türk varlığının ilk izlerini barındırır. Bu yüzden Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları, bir coğrafyanın sadece tarihini değil, Türk kimliğinin köklerini de taşıyan bir sembole dönüşür.
Devlet erkânının Ahlat’a olan ilgisi, bu kültürel anlamı pekiştirmektedir. Cumhurbaşkanlığı Köşkü’nün Ahlat’ta inşa edilmesi, bu kadim toprakların tarihsel hafızada yeniden ön plana çıkartılmasının bir adımı olarak değerlendirilebilir. Bu tür yatırımlar, kültürel mirasın yalnızca geçmişe ait olmadığını, bugüne ve geleceğe de yön verdiğini gösteren somut adımlardır.
SANAT VE EDEBİYATTA AHLAT İMGESİ
Ahlat, pek çok şair, yazar ve araştırmacı için de ilham kaynağı olmuştur. Mezarlıkların gölgesinde büyüyen hikâyeler, taşlara kazınmış şiirler ve kümbetler arasında dolaşan zaman, pek çok esere yansımıştır. Özellikle halk edebiyatında ve halk hikâyelerinde “Ahlat taşı” kavramı, çoğu zaman ebediliği, derin hüznü ve kadim bilgeliği simgeler.
Cumhuriyet döneminden günümüze pek çok yazar, Ahlat üzerine yazılar kaleme almış, belgeseller çekilmiş, hatta şiirlerde mezar taşlarının şekillerinden metaforlar üretilmiştir. Bu da gösteriyor ki Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları, sadece tarihçilerin değil; edebiyatçıların, sanatçıların ve düşünürlerin de konusu olmuştur.
MEZAR TAŞLARINDA ZAMAN VE ANLAM
Bir mezar taşı, bir zaman dilimini mühürleyen en sessiz anlatıdır. Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları, zamanla yarışan bu mühürlerin belki de en etkileyici örneklerini sunar. Her taş, yalnızca ölüye değil, yaşayanlara da söylenmiş bir söz, bir vasiyet, bir mesajdır. Bazı taşlarda öyle dizeler vardır ki yalnızca ölümün değil, hayatın da tanımıdır.
“Her nefes ölümden bir parçadır” yazılı bir taş, bize yalnızca geçmişi değil; ölüm karşısında hayatı nasıl kavradığımızı da hatırlatır. Bu yönüyle Ahlat taşları, yalnızca estetik değil; felsefî bir anlatı sunar. Varlık, yokluk, zaman ve mekân gibi büyük meseleler, taşların üzerindeki satırlarda kendini bulur.
Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları
YENİ NESİLLER İÇİN EĞİTİM VE FARKINDALIK PROJELERİ
Bugünün en önemli görevlerinden biri, Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları gibi kadim mirasları genç nesillere aktarmaktır. Bu aktarım yalnızca tarih dersleriyle sınırlı kalmamalı; yaratıcı, deneyimsel ve kültürel eğitim yollarıyla desteklenmelidir. Örneğin gençler için mezar taşı motiflerini temel alan resim atölyeleri, hat sanatı çalışmaları ya da dijital modelleme yarışmaları düzenlenebilir. Aynı şekilde artırılmış gerçeklik uygulamalarıyla mezar taşlarının içeriği dijital olarak aktarılabilir.
Üniversiteler ve yerel yönetimler iş birliği içinde bu alanı açık hava sınıfına dönüştürebilir. Böylece Ahlat, yalnızca bir tarihî alan değil; aynı zamanda yaşayan bir eğitim sahasına dönüşebilir. Bu tür yaklaşımlar sayesinde tarihî bilinç güçlenir ve kültürel süreklilik sağlanır.
AHIRLAR, ZAVİYELER VE SOSYAL YAPI
Ahlat yalnızca mezar taşlarıyla değil, çevresindeki sosyal yapılarla da dikkat çeker. Bu yerleşimde zaviyeler, medreseler, hanlar ve çarşılar bulunmuştur. Bunların bir kısmı günümüze ulaşmasa da, mezar taşlarının konumlandığı alanların hemen yakınında bu yapılarla ilişkili izler gözlemlenir. Bu da bize, mezar alanlarının sadece defnedilme değil; dua, ziyaret, ibadet ve eğitim işlevleriyle iç içe geçmiş alanlar olduğunu gösterir.
Bazı taşlarda “zaviye şeyhi”, “mürşid” ya da “vakıf yöneticisi” gibi unvanlar geçer. Bu da mezar taşlarının sadece bireyleri değil; o bireylerin sosyal kimliklerini, toplumsal rollerini ve dini görevlerini de belgelediğini kanıtlar.
KADIN MEZARLARI VE TOPLUMSAL GÖRÜNÜRLÜK
Bir diğer önemli nokta ise kadın mezar taşlarının da dikkat çekici bir biçimde varlığıdır. Dönemin toplum yapısında kadınların nasıl konumlandığını anlamak açısından bu taşlar kıymetlidir. Kadınlara ait mezar taşlarında da dua metinleri, aile soyuna dair bilgiler ve bazen dini ya da meslekî unvanlara rastlamak mümkündür. Bu durum, kadınların da toplumsal bellekte önemli bir yer tuttuğunu gösterir.
Özellikle “hayırsever”, “alim kızı”, “şeyh zevcesi” gibi unvanlar, kadınların yalnızca ev içi rolleriyle değil, aynı zamanda kamusal alanla olan bağlarıyla da tanımlandığını ortaya koyar. Bu yönüyle Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları, toplumsal cinsiyet tarihine katkı sunan nadir kaynaklardandır.
SON ANLAMIN TAŞLAŞMIŞ HALİ
Sonuç olarak Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları, yalnızca geçmişe ait değil; bugünün sorularına da yanıt verebilecek bir mirastır. Her taş, bir cümle; her motif, bir duygu; her yazı, bir zamanın şifresidir. Bu taşlar hem kayıp olanı hatırlatır, hem de unutmamamız gerekeni fısıldar. Onlara yalnızca bakmak değil; dinlemek, anlamak ve anlatmak gerekir.
Bin yıldır sessizce orada duran bu taşlar, artık yeni bir sessizliğe değil, yeni bir anlatıya ihtiyaç duymaktadır. İşte bu anlatıyı kurmak ve yaşatmak, bugünün sorumluluğudur.
EVRENSEL KÜLTÜREL MİRAS BAĞLAMINDA AHLAT
Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları, yalnızca Türk-İslam dünyası için değil, insanlık tarihi açısından da eşsiz bir örnek niteliğindedir. Bu yapı kompleksi, mezar mimarisi ve taş işçiliği bakımından dünyanın hiçbir yerinde benzeri olmayan bir yoğunluk ve estetik çeşitlilik sunar. Bu nedenle UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi’ne dahil edilmiştir ve kalıcı listeye alınması için de güçlü bir adaydır.
UNESCO’nun kriterlerine göre değerlendirildiğinde Ahlat, özellikle “insanlık tarihinde özgün bir kültürel gelenek veya medeniyetin benzersiz tanığı” olma özelliğini taşır. Mezar taşlarındaki yazılar, süslemeler, ikonografi ve mekânsal düzenlemeler; hem dinsel hem sosyolojik hem de estetik anlamda evrensel mesajlar içerir. Bu nedenle Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları, yalnızca yerel bir değer değil; tüm insanlık mirasının parçasıdır.
DİJİTALLEŞME VE YENİ NESİL KORUMA STRATEJİLERİ
Günümüzün en güçlü araçlarından biri dijital teknolojilerdir. Bu kapsamda Ahlat’taki taşların tamamının üç boyutlu olarak taranması, dijital arşivlerde saklanması ve online erişime açılması büyük bir adım olacaktır. Özellikle yazıların ve desenlerin zamanla silinmesini önlemek için dijital replikaların hazırlanması oldukça önemlidir.
Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları, yüksek çözünürlüklü görüntüleri, öğrenciler, akademisyenler ve sanatçılar için özgün bir kaynak olabilir. Ayrıca taşlardaki motiflerin dijital ortamlarda animasyonlarla anlatılması, genç kuşaklara bu mirası eğlenceli ve öğretici yollarla tanıtabilir. Sanal turlar, artırılmış gerçeklik projeleri ve interaktif sergiler sayesinde Ahlat, yalnızca fiziksel değil; dijital anlamda da küresel erişime açılabilir.
AHLAKİ VE İNSANİ BİR SORUMLULUK OLARAK KORUMA
Tarihî yapıları korumak yalnızca teknik ya da yönetsel bir görev değildir. Aynı zamanda etik ve insani bir sorumluluktur. Çünkü bu yapılar, yalnızca geçmişin değil; bugünün de vicdanıdır. Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları, sessizliğin içindeki onur, hafızanın içindeki direniştir. Bu yapılar üzerinden bir medeniyetin estetik anlayışını, ölüm karşısındaki duruşunu ve hayata bakışını görebiliriz.
Bu bilinçle hareket edildiğinde, taşların sadece fiziksel olarak değil; anlam düzeyinde de korunması mümkün hale gelir. Taşın üstündeki bir satır yazı, bir toplumun neye değer verdiğini; nasıl yaşadığını ve nasıl öldüğünü anlatır. Bu nedenle koruma, yalnızca taşın kırılmasını önlemek değil; onun hikâyesini unutturmamaktır.
KARDEŞ KÜLTÜRLERLE DİYALOG OLUŞTURMA POTANSİYELİ
Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları, Ahlat’ın kültürel mirası, Orta Asya’dan Balkanlar’a kadar uzanan büyük bir coğrafyayla ortak kökler taşır. Bu nedenle Ahlat, sadece Türkiye’nin değil; Türk dünyasının ve İslam coğrafyasının ortak değeri olarak değerlendirilmelidir. Azerbaycan, İran, Türkmenistan gibi ülkelerdeki benzer mezar taşlarıyla akademik iş birlikleri kurulabilir. Bu sayede bölgesel bir “Türk-İslam Mezar Taşları Haritası” oluşturulabilir.
Bu harita sayesinde farklı bölgelerdeki mezar taşlarının dil, desen, inanç ve biçim özellikleri karşılaştırılabilir. Ortaya çıkacak tablo, kültürel ortaklıkları ve yerel farklılıkları ortaya koyar. Bu da hem tarih bilinci hem de kültürel diplomasi açısından çok değerlidir.
SON KELİMELER: TAŞIN TANIKLIĞI
Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları, Bugün Ahlat’a giden biri, sessiz bir taş ormanında gezinirken zamanla olan bağını hisseder. Her biri bir insanın, bir ailenin, bir dönemin sessiz hikâyesini anlatır bu taşlar. Bir duanın yüzyıllar boyunca taşa kazınmış hâli; bir annenin, bir eşin, bir komutanın veya bir dervişin son sözü…
İşte bu yüzden Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları, yalnızca birer yapı değil; yaşayan bir kitaptır. Bu kitabın her sayfası taştır. Her taşı bir ses, bir iz, bir tanıktır.
Bu tanıkları susturmamak, onların anlatmak istediklerini kuşaktan kuşağa aktarmak bizim görevimizdir.
